مقایسه بی اشتیاقی اخلاقی، راهبردهای خودارتقایی و خودحفاظتی و انتظارات پیامد در افراد وابسته به مواد و افراد عادی

چكیده:

پژوهش حاضر با هدف بررسی مقایسه بی­اشتیاقی اخلاقی، راهبردهای خودارتقایی و خودحفاظتی و انتظارات پیامد در افراد وابسته به مواد و افراد عادی انجام گرفت. طرح این پژوهش علی-مقایسه­ای بود و جامعه آماری در این پژوهش شامل کلیه افراد وابسته به مواد و مراجعه کننده به کمپ های ترک اعتیاد شهرستان رباط کریم در نیمه دوم سال 1393 بود. در این پژوهش از تمام افراد وابسته به مواد که به کمپ ها و مراکز ترک اعتیاد مراجعه کرده­اند 30 نفر به عنوان نمونه پژوهش به روش خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شد، از بین افراد غیر معتاد نیز 30 نفر با گروه نمونه همتا شده و به روش خوشه ای چند مرحله ای به عنوان نمونه جهت مقایسه انتخاب شد. برای تجزیه تحلیل داده ها از نرم افزارspssاستفاده شد. برای توصیف  اطلاعات از شاخص های آمار توصیفی شامل فراوانی،میانگین و انحراف معیار و برای آزمون فرضیه ها از تحلیل واریانس چند متغیره (مانوا) استفاده شد. نتایج نشان داد که بین  بی­اشتیاقی اخلاقی (001/0>P، 90/260=F)، راهبردهای خودحفاظتی دفاعی بودن (001/0>P، 67/68=F)، راهبردهای خود­ارتقایی گرایش مثبت (001/0>P، 75/7=F) و راهبردهای­خودارتقایی بازتابهای خود تأییدی (001/0>P، 34/15=F)  و انتظارات پیامد (001/0>P، 71/32=F) در افراد وابسته به مواد و افراد عادی تفاوت معنی داری وجود دارد. نتایح این مطالعه نشان داد که افراد وابسته به مواد به میزان بیشتری از بی اشتیاقی اخلاقی و راهبردهای خودارتقایی و خود حفاظتی استفاده می­کنند و انتظارات مثبت بیشتری نسبت به گروه عادی در خصوص مصرف مواد دارند.

1-1-      مقدمه

 مصرف مواد مخدر سابقه بسیار طولانی دارد و اقوام مختلف آن را به صورت­های متنوع مورد استفاده قرار می­دادند. اگر چه نحوه استفاده و تأثیر اینگونه مواد بر جسم و روح در اغلب موارد به لحاظ دارویی و درمانی است و هنوز هم مشتقات و ترکیبات برخی از مواد مخدر به عنوان داروهای تسکین دهنده مورد استفاده قرار می­گیرند، لیکن در دنیای امروز اکثر افراد فقط تغییرات روانی را در مصرف اینگونه مواد جستجو می­کنند و هر روز بر تعداد مصرف کنندگان اضافه می­شود و مواد مخدر صورت­های پیچیده و متنوعی به خود می­گیرد. بدون تردید مصرف بی­رویه و روز افزون مواد مخدر به  عنوان یکی از بزرگترین مشکلات قرن حاضر تلقی می­گردد و زیانهای ناشی از آن در زمینه­های اجتماعی و اقتصادی بسیار سنگین است (صالحی، 1371).

وابستگی به مواد یکی از معضلات زندگی بشر به شمار می­رود. افزایش مواد مخدر طی قرن گذشته نگرانی روز افزونی را برای همه جوامع در پی داشته است. در دهه­ی اخیر، نتایج بررسی­های انجام شده در ایران، نشان داده که آمار اعتیاد طی چهار ده اخیر در نوسان بوده است؛ به طوری که در سال 1390، این برآورد در جمعیت 15 تا 64 (طبق سرشماری سال 1385معادل 50 میلیون نفر) برابر با یک میلیون و سیصد و بیست و پنج هزار نفر اعلام شده است (صرامی، قربانی و مینوئی؛ 1392).

عوامل زیادی در پدیده اعتیاد تاثیر دارند و در کل متخصصان این زمینه معتقدند که تعامل عوامل ژنیتکی/زیست شناختی، روانشناختی، اجتماعی و فرهنگی در شکل گییری این پدیده دخالت دارند (انجمن راونپزشکی آمریکا[1]، 2013).

از آنجاکه مصرف مواد ارتباط نزدیکی با جرم دارد به نظر می­رسد که مصرف کنندکان مواد اشتیاق کمتری به اصول اخلاقی داشته باشند. مطابق نظر بندورا (1991) بی­اشیاقی اخلاقی[2] به فقدان تمایل فرد برای پرداختن به موضوعات اخلاقی گفته می­شود. بندورا و باربارانلی و کاپارا[3] (1996) دریافتند که افراد دارای بی­اشتیاقی اخلاقی بالا تمایل بیشتری به شرکت در رفتارهای بزهکارانه، سطح بالاتر پرخاشگری، و سطوح پایین تر گناه و گرایش به نفع اجتماعی دارند.

1. American Psychiatric Association

[2] . moral disengagement

[3].Bandura, Barbaranelli & Caprara